Theo bạn, vụ sụp đổ của FTX tuần trước liệu có lớn hơn so với hồi Mt. Gox, sàn giao dịch Bitcoin sớm nhất, đã sụp đổ vào năm 2014, hay không? Hay nó có lớn hơn vụ hack DAO năm 2016, khiến Ethereum phải fork thành hai chain như một cách để phục hồi quỹ người dùng? Hoặc có lớn hơn cú shock của Terra, thời điểm nhà điều hành stablecoin đã phá sản vào mùa xuân vừa qua và giáng một đòn mạnh vào các công ty như Voyager, Celsius và 3AC, khiến họ sụp đổ sau đó. Tác động tài chính của FTX nhỏ hơn một số sự kiện. Vậy tại sao chúng ta lại cảm thấy ảnh hưởng của nó lớn hơn rất nhiều? Có thể đó là vì tiền điện tử đang ở giữa một thị trường gấu tàn khốc, khiến bất kỳ sự cố nào khác trở nên nghiêm trọng hơn so với trước đây.
Cũng có lẽ đó là vì người chủ chốt đằng sau thất bại này, nhà sáng lập FTX, là Sam Bankman-Fried, cho đến một tuần trước vẫn được coi là hiệp sĩ trắng của tiền điện tử, được các nhà đầu tư và tổ chức tin tưởng là một trong những cá nhân có trách nhiệm nhất trong không gian crypto. Tuy nhiên, lý do thực sự khiến FTX thất bại nặng nề như vậy không phải vì ngành công nghiệp tiền điện tử đã bị lừa, mà bởi vì nó đã chứng minh rằng lừa đảo rất dễ dàng trong ngành này.
Sự khác biệt này, mặc dù có vẻ nhỏ, nhưng đánh vào cốt lõi của tiền điện tử vốn được cho là nền tảng để xây dựng các hệ thống không cần niềm tin. Một lần nữa, sự bùng nổ của FTX đang chứng minh rằng ngành công nghiệp tiền điện tử, nếu không phải là công nghệ cốt lõi của nó, hiện đang dựa trên niềm tin và dễ bị hỏng như hệ thống tài chính truyền thống mà nó đã tìm cách phá vỡ.
‘Ngành công nghiệp tiền điện tử’ không phải là ‘tiền điện tử’
Chúng ta cần làm tốt hơn việc phân biệt giữa Tiền điện tử và Ngành công nghiệp tiền điện tử. Các nền tảng nền tảng công nghệ cốt lõi như Ethereum và Bitcoin vẫn đang hoạt động như quảng cáo. FTX và công ty chị em của nó là Alameda Research đã sử dụng blockchain và tiền điện tử, nhưng chúng là những công ty kiểu cũ đã bị giết bởi hình thức gian lận kiểu cũ. Đối với ngành công nghiệp tiền điện tử, FTX sẽ là một trận đại hồng thủy. Chúng ta có thể nói tất cả những gì chúng ta muốn về sự tôn nghiêm của công nghệ “phi tập trung” và “không đáng tin cậy”, nhưng rất nhiều sự chú ý và tiền bạc đổ vào lĩnh vực này trong vài năm qua đã đổ dồn về phía các công ty như FTX, BlockFi, Celsius và Voyager.
Chắc chắn, chúng tôi luôn biết rằng đây không thực sự là các công ty tiền điện tử, nhưng các nhà đầu tư, những người có ảnh hưởng và người dùng đã bỏ qua sự khác biệt đó. Chúng tôi cho phép các công ty này sử dụng dự trữ thanh khoản được hỗ trợ bởi liên doanh của họ để bơm token và lôi kéo các nhà đầu tư bán lẻ với những lời hứa về lợi suất cao ngất ngưởng. Khi các công ty này chết, thì việc định giá điên rồ, các kế hoạch kiếm tiền miễn phí và các hoạt động kế toán in tiền đã trở thành tiêu biểu cho Ngành công nghiệp tiền điện tử cũng vậy.
DeFi đã cho thấy tiềm năng lớn hơn
DeFi được xem là liều thuốc giải độc trực tiếp cho các hành vi gian lận như FTX gây ra. Khi nỗi sợ hãi tiếp tục lan rộng xung quanh khả năng thanh toán của các nền tảng tập trung như Crypto.com, các nền tảng phi tập trung như Aave và Uniswap tuyên bố, về mặt cấu trúc, họ không có khả năng biển thủ tiền của người dùng. Các nền tảng này, vốn yêu cầu người dùng tin tưởng vào bộ code của họ chứ không phải các bên trung tâm. Nhìn chung những cái tên này đã chứng minh được khả năng phục hồi trong bối cảnh hỗn loạn của FTX.
Như nhà phân tích Andrew Thurman đã lưu ý trên Twitter, các nền tảng DeFi đã chứng kiến sự gia tăng lớn về hoạt động trong tuần qua khi các đối tác tập trung của họ đã trải qua số tiền rút kỷ lục:
…Nhưng DeFi không phải là giải pháp khắc phục tất cả…
DeFi chỉ là một công cụ. Mặc dù nó mang những lợi thế nội tại nhất định so với các công cụ khác (ví dụ: tính minh bạch), nhưng nó có thể được sử dụng cho mục đích tốt hoặc xấu. DeFi không sụp đổ do FTX, nhưng tuần này đã nhắc nhở chúng ta rằng các hệ sinh thái DeFi đương nhiệm không tránh khỏi sự thối rữa từ hệ sinh thái tiền điện tử đầu sỏ rộng lớn hơn. Vào đầu tuần này, hệ sinh thái DeFi của Solana, vốn đang gặp khó khăn trong bối cảnh thị trường suy thoái trong vài tháng qua, đã bị phá hủy bởi sự thất bại của FTX. Thất bại này phần lớn xuất phát từ cổ phần khổng lồ của đế chế SBF trong hệ sinh thái Solana – không chỉ về mặt nắm giữ token mà còn về vai trò của các nhà phát triển FTX trong việc xây dựng các dự án cốt lõi của hệ sinh thái DeFi của mạng. Ví dụ, vào tuần trước, Serum – một nền tảng Solana DeFi hàng đầu được xây dựng và duy trì bởi các kỹ sư FTX. Mặc dù FTX không thể dễ dàng đánh cắp tiền của Serum, nhưng quyền quản trị trên nền tảng về cơ bản được kiểm soát bởi các nhà phát triển của chính SBF và “Serum DAO” được cho là quản lý giao thức hầu như không có răng khi thực hiện các thay đổi.
Hơn nữa, cổ phần quá lớn của FTX và Alameda trong một số token vốn hóa thị trường thấp nhất định đã cho nó khả năng thao túng thị trường về mặt lý thuyết.
Sự lây lan của FTX-Solana không phải là ví dụ duy nhất gần đây về rủi ro của DeFi. Terra, có vẻ ngoài là phi tập trung, đã bị cáo buộc sử dụng tiền trong quỹ mạo hiểm để thu hút các nhà đầu tư bán lẻ nhằm thúc đẩy vụ nổ 60 tỷ USD của mình. Ngay cả các nền tảng phi tập trung đáng tin cậy hơn, như Uniswap, cũng đã phải đối mặt với sự giám sát trong tuần này. Công ty liên doanh Andressen Horowitz và sàn giao dịch tập trung Binance đã tích lũy được một lượng lớn quyền quản trị trong hệ thống quản trị của sàn giao dịch phi tập trung hàng đầu.
Mặc dù bạn có thể không đồng ý với quan điểm của anh ấy, nhưng Ben Thompson đã vắn tắt một quan điểm hoài nghi về DeFi như sau:
“Về mặt kỹ thuật, FTX không phải là về tiện ích tiền điện tử; đó là một sự kiện gian lận khá đơn giản. Hơn nữa, đó là một vấn đề về tập trung hóa, trái ngược với DeFi thực sự. Tuy nhiên, những tuyên bố từ chối trách nhiệm như vậy có hơi hướng ‘chủ nghĩa cộng sản chưa được thực hiện đúng cách’: Tôi đã đưa ra quan điểm rằng tập trung hóa là điều không thể tránh khỏi trên quy mô lớn và về mặt tiện ích, đó là toàn bộ vấn đề. Toàn bộ hệ sinh thái tài chính có khoảng trống về tài sản cơ bản có thể không phải là gian lận về mặt pháp lý, nhưng nó chắc chắn có vẻ gian lận về giá trị nội tại”.
Tôn thờ chủ nghĩa anh hùng cần phải dừng lại
Trước khi sa sút ngoạn mục vào tuần trước, SBF là một cậu bé vàng trong thị trường tiền điện tử. Được mệnh danh là JP Morgan của Tiền điện tử, SBF gần đây đã bắt đầu đối mặt với những lời chỉ trích của một số người vì quan điểm ủng hộ quy định của anh ấy (có vẻ hoài nghi hơn khi nhìn lại), nhưng nói chung, khi anh ấy nói, mọi người đã lắng nghe. Bất chấp những câu hỏi lâu nay xung quanh mối quan hệ của Alameda với FTX, các nhà đầu tư hiểu biết đã tin tưởng SBF, đổ hàng tỷ đô la vào quyền giám sát của anh ấy và quảng bá nền tảng của anh ấy cho các nhà đầu tư bán lẻ.
Sự lan truyền của SBF trên báo chí chính thống, báo chí về tiền điện tử và Twitter về tiền điện tử chắc chắn là một lý do lớn khiến sự sụp đổ của FTX lại đau đớn đến vậy. Nhưng bây giờ SBF là kẻ thù số một của công chúng, Twitter tràn ngập làn sóng chỉ trích tự cho mình là đúng. Trong số những người chỉ trích SBF có tiếng nói nhất trong tuần qua là những nhân vật phản diện gần đây trong ngành như nhà sáng lập Terra Do Kwon và người sáng lập Three Arrows Capital (3AC) Su Zhu và Kyle Davies. Sau nhiều tháng tương đối im ắng, bộ ba này đã tận dụng sự chú ý tiêu cực dành cho SBF để thực hiện sự trở lại của riêng họ – rõ ràng là hy vọng rằng việc tấn công người sáng lập FTX cùng với những người khác sẽ giúp họ xây dựng lại danh tiếng đã bị bôi nhọ của chính mình.
Người ta nghi ngờ rằng bất kỳ ai trong số những người này sẽ thành công. Tuy nhiên, sự xuất hiện trở lại của những nhân vật này – cùng với làn sóng tweet ủng hộ Changpeng Zhao (CZ) của Binance và Justin Sun của Tron – sẽ nhắc nhở chúng ta về vai trò độc hại của sự tôn thờ anh hùng đã và sẽ tiếp tục trong thế giới “không cần niềm tin” của tiền điện tử.
